Canlılarda Sindirim Sistemi
Canlılarda sindirim sistemi: İnsanlarda, hayvanlarda, omurgalılarda ya da omurgasızlarda canlılığını devam ettirmelerini sağlayan bir sistemdir. İnsanlar, hayvanlar ve canlı niteliği taşıyan tüm gözle görülen ya da görülemeyen canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için beslenmelidir. Canlılar vücutlarına besin almazsa yaşamlarını devam ettiremezler.
Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için gerekli madde ve besinleri vücutlarına ve hücrelerine alma olayına beslenme denmektedir.
Alınan besin maddelerinin işlenmesinin 4 temel aşaması vardır- Yeme
- Sindirim
- Emilim
- Dışkılama olmak üzere 4 temel aşaması vardır
Canlılarda sindirim sisteminin görevi besin moleküllerinin hücre zarından geçmesini sağlamaktır. Sindirim sistemi alınan besinleri parçalayarak enzimlerin etki edeceği yüzey alanının genişletilmesi görevini üstlenmektedir. Omurgalı canlılarda sindirim kanalı ağızdan, yutak, yemek borusu, kursak mide, taşlık, bağırsak ve kloaktan oluşur. Ayrıca karaciğer ve pankreasta sindirimde rol alan diğer organlardır. İnsanlarda sindirim sistemi ağız ile başlayıp anüs ile sona ermektedir. İnsanlarda sindirim sistemi vücudun ortasına uzanan iki ucu açık bir boru şeklindedir. Bu boru sırasıyla ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ile anüsten oluşur.
Sindirim kanalının 2 ortak özelliği bulunur- Sindirim kanalı yapısal olarak içten dışarıya doğru mukoza, düz kas ve bağ dokudan oluşur.
- Besin maddelerinin sindirim kanalında ilerlemesi kanal duvarındaki düz kasların kasılmaları ile gerçekleşir.
Canlılarda sindirim sistemi dörde ayrılır- Hücre içi sindirim: Hücre içi sindirim bazı mantarlar, amipler, akyuvarlar, terliksi hayvan süngerler gibi organizmalarda gözlemlenir. Çok hücreli heterotrof canlılarda ve hayvanlarda besinler hücreye alınarak besin kofulları içerisinde enzimlerle yapı taşlarına parçalanır. Bu olaya hücre içi sindirim denir. Hücre içi sindirim bitkilerde, protistalarda, süngerlerde, sölenter gibi canlılar ile akyuvar hücrelerinde görülmektedir. Protista sünger çeşitlerinde besin hücrenin içine katı besin ya da sıvı besin olarak alınır. Alınan besinin çevresi zar ile kapatılır besin kofulu oluşturulur. Oluşturulan besin kofulu lizozomla birleşir ve lizozomun içinde bulunan sindirim enzimleri besinleri parçalar bu aşamalarda oluşan yapı taşları koful zarından sitoplazmaya geçer ve hücre metabolizmasında kullanılır. Atık maddeleri taşıyan ekzositozla maddeler hücre dışına atılır. Atık maddeleri taşıyan kofula boşaltım kofulu denir. Sindirim işleminin zarla çevrili organel içerisinde olması hücrenin kendini sindirmesini engeller.
- Hücre dışı sindirim: Hücre dışı sindirim hücre dışına salgılanan enzimlerle olmaktadır ve sindirim hücre dışında olur. Sindirim sonucunda oluşan küçük moleküller hücrelerin içine alınır ve kullanılır. Lizozomlarla besin kofulunun birleşmesi sonucunda alınan maddeler sindirim kofullarında sindirilir. Sindirilen kofullar oradan sitoplazmaya geçer ve gerekli yerlerde kullanılırlar. Bu işlemlerin tamamına hücre dışı sindirim denmektedir.
- Mekanik sindirim: Mekanik sindirim dışarıdan alınan büyük parçalı besinlerin önce ağız yoluyla küçültülerek ve daha sonra mide ve bağırsaklarda fiziksel olarak daha küçük parçalara ayrılmasına denir. Mekanik sindirimin amacı besin moleküllerinin hücre zarından geçmesini sağlamaktır. Alınan besinlerin parçalanarak enzimlerin etki edeceği yüzey alanına dağılmasına mekanik sindirim denir. Mekanik parçalama dişler mide ve bağırsaktaki kas hareketi ve safra salgısı ile gerçekleşir.
- Kimyasal sindirim: Alınan büyük moleküllü besinler enzimler yardımıyla daha küçük moleküllere parçalanmasına kimyasal sindirim denir. Kimyasal sindirim sonucu proteinler aminoasitlere, karbonhidratlar glikoza, yağlar yağ asidi ve gliserole parçalanarak hücre zarından geçebilecek boyutlara getirilir. Kimyasal sindirim bir hidroliz olayıdır. Bu olayın oluşmasında suya ve enzimlere gerek vardır.
19.01.2024 08:00:39
Canlılarda Sindirim Sistemi ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
0 Yorum Yapılmış "Canlılarda Sindirim Sistemi"
Kayıtlı yorum bulunamadı ilk yorumu siz ekleyin
|
|
